In 1975 veranderde de tentoonstelling New Topographics: Photographs of a Man-Altered Landscape het beeld dat velen hadden van landschapsfotografie voorgoed.
Keerpunt in de geschiedenis van de fotografie
Landschapsdocumentaire fotografie werd al eerder opnieuw uitgevonden sinds Walker Evans zich er voor het eerst in jaren 1930 intensief mee bezig had gehouden voor de Resettlement Administration. De New Topographics tentoonstelling betekende een radicale verschuiving van de traditionele perceptie van het landschap en was tevens een keerpunt in de geschiedenis van de fotografie. Een groep van tien fotografen presenteerden hier geen idyllische natuur, maar het dagelijkse, mens gemaakte landschap zoals snelwegen, buitenwijken, industrieterreinen en rijen vrijwel identieke huizen. De foto's werden gekenmerkt door een kille, observerende stijl. De New Topographics stroming gaf de toeschouwer meer dan ‘food for thoughts’ en zette hiermee een volledig nieuwe koers binnen de fotografie op gang. De verantwoordelijke fotografen waren: Robert Adams, Lewis Baltz, Bernd en Hilla Becher, Joe Deal, Frank Gohlke, Nicholas Nixon, John Schott, Stephen Shore en Henry Wessel.
‘The New Industrial Parks’ van Lewis Baltz is een fotoserie waarin hij industriële zones onderzoekt als stille getuigen van onze moderne stedelijke cultuur. Baltz fotografeert kale muren, gesloten deuren en lege parkeerplaatsen. Juist door deze alledaagsheid aandachtig met zijn grootbeeld camera te fotograferen, krijgt het banale iets monumentaals. In zijn werk spelen licht, textuur en vorm de hoofdrol. Onder het felle zonlicht laat hij de gladde gevels en betonnen vlakken spreken, soms mysterieus, soms juist doorzichtig en onthullend. Achter deze eenvoudige gebouwen lijkt een hele geschiedenis te schuilen, alsof je niet alleen naar een plek kijkt, maar naar zijn hele levensloop. Baltz' foto's balanceren tussen afstandelijke observatie en visuele poëzie. De spanning tussen het sobere onderwerp en de strakke compositie maakt het werk krachtig en verrassend.
Schoonheid in de alledaagsheid
De reacties waren verdeeld. Sommige bezoekers vonden de beelden plat, saai of zelfs lelijk. Anderen ontdekten, na langer kijken, een onverwachte schoonheid in de alledaagsheid. Wat New Topographics zo vernieuwend maakte, was dat het landschap niet langer werd gezien als een mythisch toevluchtsoord buiten de menselijke invloed, maar als iets waarin onze hand tastbaar aanwezig was. Deze foto's stelden vragen hoe we leven met het landschap, hoe we het vormen, en wat het zegt over onszelf?
Joe Deal richtte zijn lens op de rafelranden van de Amerikaanse voorsteden, waar nieuwe woonwijken langzaam de woestijn binnendringen. Zijn foto’s, vaak vierkant van formaat, tonen puzzels van opritten, braakliggende terreinen, zandwegen en struikgewas. Door de horizon weg te laten, lijken de beelden platgedrukt, alsof je naar een kaart kijkt die de sporen van menselijke ingrepen blootlegt. Zonder harde kritiek, maar met scherpe observatie, laat Deal zien hoe steden uitdijen, hoe bouwplaatsen verschijnen en verdwijnen, en hoe natuur steeds verder wordt teruggedrongen. In zijn werk klinkt geen oordeel, wel een stille uitnodiging tot nadenken.
Zakelijke blik
Tot dat moment was landschapsfotografie in Amerika sterk beïnvloed door grote namen als Ansel Adams. Zijn beelden van majestueuze natuurgebieden riepen gevoelens van ontzag op, en zijn werk speelde een grote rol in de natuurbeschermingsbeweging. Tegenover deze benadering zette New Topographics een nuchtere, haast zakelijke blik. De fotografen kozen onderwerpen die normaal gesproken over het hoofd werden gezien en presenteerden deze zonder opsmuk.
De foto laat een graansilo in Texas zien, verlicht door een bliksemschicht. Frank Gohlke's fascinatie voor graansilo's begon in 1972 en leidde tot een uitgebreide serie foto's van deze structuren in het Amerikaanse Midwesten. In de herfst van 1971 verruilde het gezin van Frank Gohlke een intieme beboste omgeving voor de uitgestrekte vlaktes van het Amerikaanse Midwesten. Vanuit hun nieuwe appartement, hoog op een heuvel, strekte zich een indrukwekkend panorama uit over een lange strook vol graansilo’s en spoorlijnen.De silo’s trokken steeds meer de aandacht. Hun enorme schaal, gladde oppervlakken en herhalende vormen riepen zowel verwondering als mysterie op. Ze leken op gebouwen, maar misten ramen of toegankelijke ingangen. Dichtbij werkten hun vormen vervreemdend. Rechte lijnen bogen mee met schaduwen, en geluiden, gegons, gejank, het ritme van machines, echoden door verlaten straatjes. Er hing een gevoel van verlatenheid, alsof de plek ooit iets belangrijks betekende. Wat overbleef was een fascinatie voor hun monumentale, raadselachtige aanwezigheid.
Voorop gelegde perceptie
Naast het onderwerp was ook de stijl van groot belang. Curator William Jenkins beschreef de foto's als "neutraal”. Ze boden veel informatie, maar lieten emotie en oordeel achterwege. De neutraliteit was een stijl op zich. Door te kijken zoals we kijken naar plattegronden of vastgoed foto’s, en zonder een voorop gelegde perceptie van wat iets zou kunnen betekenen, werd de toeschouwer aangespoord om de wereld om hem heen anders te beoordelen. Daarnaast werd fotografie een middel om verantwoordelijkheid te voelen voor wat we in het landschap aanrichten.
John Schott viel op met zijn serie ‘Route 66 Motels’, een nieuwsgierige blik op het Amerikaanse weglandschap. Zijn zwart-witfoto’s tonen eenvoudige motels langs de beroemde Route 66 zoals betonnen tipi’s, fel verlichte neonborden en verweerde plastic stoelen. Zonder dramatiek of romantiek legt Schott deze plekken vast zoals ze zijn. De foto's maken zichtbaar hoe het dagelijks leven sporen nalaat in de architectuur, en hoe zelfs het meest gewone iets betekenisvols kan worden.
Sleutelmoment in de moderne fotografie
De invloed van New Topographics was diepgaand. Fotografen als Lewis Baltz en Joe Deal brachten door hun heldere, analytische beelden nieuwe manieren van zien tot leven. Hun werk sloot aan bij de bredere milieubeweging die eind jaren '60 opkwam, waarin vragen over de kwetsbaarheid van onze planeet centraal stonden. Hoewel de tentoonstelling in eerste instantie lauw werd ontvangen, groeide ze uit tot een sleutelmoment in de moderne fotografie.
Een van de opvallendste foto's van Henry Wessel tijdens de tentoonstelling toont een zonnig Californisch huis met de zachte schaduw van een boom die over de gevel glijdt. In zwart-wit legt Wessel niet alleen het gebouw vast, maar ook een sfeer, het ritme van het dagelijks leven. Zijn stijl lijkt neutraal met een vleugje ironie. Waar anderen kozen voor strakke reeksen en systematische benaderingen, voegde Wessel iets luchtigs toe: poëzie in het gewone. Zijn foto's tonen geen drama, maar een liefdevolle blik op details die vaak over het hoofd worden gezien. Ze vragen de kijker even stil te staan, opnieuw te kijken, en betekenis te vinden in het alledaagse.
New Topographics stonden voor de volgende drie uitgangspunten:
- Een landschap waar de invloed van de mens duidelijk zichtbaar is.
- Het documentaire landschap kan op een beschouwende manier worden benadert en wat een objectieve indruk geeft.
- Het documentaire landschap heeft een eigen manier van communiceren, wat een 'andere' interpretatie vraagt bij het maken én bij het beschouwen van de foto.
Het topografisch landschap binnen de fotografie is momenteel actueler dan ooit en dat is ook niet helemaal vreemd. De kunstwereld heeft deze tak van sport volledig omarmd, want je kunt de boodschap in een dergelijk landschap enkel en alleen met fotografie communiceren. Dat maakt deze discipline zo bijzonder en uniek.
Wil je inspiratie opdoen voor jouw topografisch fotoproject? Hier enkele Beeldtaal-blogs over fotografen in eenzelfde beweging:
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
