Massimo Vitali (1944 Como, Italië) kreeg op zijn twaalfde zijn eerste camera en het was liefde op het eerste gezicht. Wat begon als een jeugdliefde groeide uit tot een levenslange fascinatie voor fotografie.
Persoonlijke projecten
Hij studeerde in de jaren zestig aan het London College of Printing en begon zijn carrière als fotojournalist, later gevolgd door werk als Director of Photography in de filmwereld. Toch was het pas toen hij zich ging toeleggen op persoonlijke projecten dat zijn werk echt internationale erkenning kreeg.
Strandbeelden
Vanaf de jaren negentig legde hij zich toe op grootschalige foto's van mensen in openbare ruimtes. Zijn strandbeelden begonnen in 1994 in Marina di Pietrasanta. Daar stond hij, op een vijf meter hoog platform, met zijn enige overgebleven 8x10’ grootformaat camera. Zijn 4x5’ camera was net gestolen. Vanaf dat moment observeerde hij geduldig de wereld als een soort toneelstuk, waarin niets geregisseerd werd, maar alles betekenis kreeg door zijn lens.
Vitali’s foto Rosignano uit 1995 is bijzonder omdat het schoonheid en ongemak combineert. Op het eerste gezicht toont het een idyllisch wit strand in Toscane, vol zonaanbidders en turquoise water, bijna als een paradijs. Maar die witte kleur komt niet van puur zand maar het is industriële kalkafzetting van de fabriek op de achtergrond. Vitali legt deze tegenstrijdigheid subtiel vast zonder te oordelen. Zijn verhoogde camerastandpunt creëert afstand én overzicht, waardoor de scène objectief blijft en zelfs bijna abstract wordt. Elk detail is zichtbaar dankzij zijn grootformaat camera, van de houding van een kind tot het schuim op de golven. Rosignano is exemplarisch voor Vitali’s stijl. Sociologisch observerend, esthetisch verleidelijk en moreel dubbelzinnig. Het beeld confronteert ons met de spanning tussen natuurlijke schoonheid, menselijke aanwezigheid en milieugevolgen, zonder dat het die spanning expliciet benoemt. Juist daardoor blijft het hangen, als een stille, observerende spiegel van onze tijd.
Sociologische en kunsthistorische blik
Vitali’s foto’s zijn doordrenkt met een sociologische en kunsthistorische blik. Zijn verhoogde perspectief stelt hem in staat zowel weidse landschappen als intieme menselijke interacties te vangen. Wat op het eerste gezicht een vrolijk, chaotisch strandtafereel lijkt, blijkt bij nadere beschouwing een zorgvuldig gecomponeerde spiegel van de maatschappij.
De print grootte van de strandfoto’s zijn 180x220 cm. Je ziet er zóveel op dat je blijft kijken. Elk detail, elk mensje op het strand draagt bij aan het totaalbeeld. Maar het is niet alleen de grootte die indruk maakt. Vitali vangt iets bijzonders: de massa én het individu, samen in één beeld. Critici noemen zijn werk soms een voorproefje van de “apotheose van de kudde”, de verheffing van de massa. In beelden zoals ‘Riccione Diptych’ (1997) zie je eerst een zonnig vakantietafereel, maar kijk je beter, dan voel je ook iets ongemakkelijks. De herhaling van vormen en kleuren laat zien hoe mensen zich aanpassen en hoe vrije tijd bijna een product wordt. Toch zit er schoonheid in de eenvoud zoals een jongen die zand strooit, een vrouw die twijfelt over haar topje, een kind rennend naar haar vader. Elke kleine scène maakt het beeld menselijk, alledaags, en soms onverwacht ontroerend.
Vlaamse meesters
Zijn werk ademt de sfeer van de Vlaamse meesters en achttiende-eeuwse panorama’s. Tegelijkertijd bieden zijn beelden een kritische reflectie op hedendaagse thema’s als consumentisme en sociale en culturele identiteit. De kustplaatsen die hij kiest, zoals Rosignano, Viareggio of Catania, zijn vaak verstedelijkt of geïndustrialiseerd. Dit is een bewuste keuze die meer zegt dan het idyllische plaatje suggereert.
Mondello Diptych 2007
Zakelijke blik
In de fotografie geschiedenis loopt een opvallende lijn, dat is die van de koele, zakelijke blik. Van Karl Blossfeldt en August Sander tot Bernd en Hilla Becher en hun studenten, maar ook de anonieme makers van ansichtkaartbeelden. Allemaal deelden ze een strakke, systematische manier van kijken. Hun foto’s zijn helder, functioneel en soms bijna klinisch in hun eenvoud.
In 1990 reed Andreas Gursky met zijn gezin door de omgeving van Napels, op zoek naar mooie uitzichten. Laat in de middag stuitten ze op een indrukwekkend panorama over de haven van Salerno. De zon zakte snel, het licht was goud en vluchtig. Hij had geen tijd om na te denken en zette zijn statief neer, richtte zijn 4x5 inch camera en maakte vier foto's. Alles aan het beeld ging in tegen wat hem was geleerd. Zijn mentoren, Bernd en Hilla Becher, hadden zonlicht, blauwe luchten en schaduwen altijd afgeraden. Toch raakte hij gefascineerd door het warme licht, de kleuren, de afwezigheid van mensen, en de overvloed aan objecten zoals auto's, containers en kranen. De compositie voelde intuïtief goed. Thuis, bij het bekijken van de contactbladen, herkende hij de kracht van de foto. De gelaagdheid, de dichtheid, de industriële schoonheid. Deze opname bleek een keerpunt vol nieuwe mogelijkheden.
Wat Vitali drijft, is niet alleen het beeld zelf, maar wat het zegt over ons, over wie we zijn, waar we samenkomen, en wat dat onthult over de wereld waarin we leven. Fotografie, zo blijkt bij hem, is niet slechts kijken, maar begrijpen.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
