William Klein

William Klein was geen gewone fotograaf. Hij was een ontdekkingsreiziger met een lens, een kunstenaar die de straat op ging alsof het een toneel was. 

Rauw, direct en vaak confronterend

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog en in de jaren die volgden, ontstond er een frisse blik op het dagelijks leven in Amerika. Fotografen als William Klein, Lisette Model, Helen Levitt, Roy DeCarava en Robert Frank trokken met hun camera de straat op om de ziel van de Amerikaanse cultuur vast te leggen. Rauw, direct en vaak confronterend. Hun beelden toonden niet het gepolijste ideaal, maar juist het onvoorspelbare, chaotische en soms oncomfortabele leven van alledag.

Toen ‘Gun 1, New York’ van Klein in 1956 verscheen in zijn boek ‘Life is Good & Good for You in New York’, schokte het de fotografie wereld. Het beeld toont een jongetje met een verwrongen gezicht die direct in de camera een speelgoedpistool richt. Deze confronterende, rauwe stijl brak met de nette, esthetische fotografie van die tijd. In de Verenigde Staten vonden critici het te heftig, moreel twijfelachtig en ongepast. Amerikaanse uitgevers durfden het boek niet aan, waardoor het in Parijs werd uitgebracht. In Europa werd het beeld juist geprezen door avant-gardisten en progressieve fotografen. Gun 1 werd gezien als krachtig, authentiek en vernieuwend. Het maakte duidelijk dat fotografie ook subjectief, emotioneel en kritisch mocht zijn. Het beeld groeide uit tot een icoon van de straatfotografie en vormde een inspiratiebron voor latere fotografen als Daido Moriyama en Nan Goldin. Klein liet de stad zien zoals ze echt was: rauw, direct en intens.

'Life is Good & Good for You in New York’

Visuele jazzimprovisatie

Deze stijl stak fel af tegen de toen gangbare ‘Straight Photography', die draaide om technische perfectie en esthetische controle in de donkere kamer. In plaats daarvan werkten ze met korrelige films, vage bewegingen en onverwachte hoeken. Hun werk voelde levendig, bijna als een visuele jazzimprovisatie, spontaan, emotioneel en imperfect. Binnen die vernieuwende beweging nam William Klein een uitgesproken en eigenzinnige plek in.

Ontdekkingsreiziger met een lens

William Klein was geen gewone fotograaf. Hij was een ontdekkingsreiziger met een lens, een kunstenaar die de straat op ging alsof het een toneel was. Geboren in New York (1926-2022) groeide hij op in een gezin dat het niet breed had. Al op jonge leeftijd was duidelijk dat hij niet bang was om zijn eigen pad te kiezen. Op zijn veertiende begon hij al aan de universiteit, en na zijn diensttijd in Europa bleef hij hangen in Parijs, waar hij schilderkunst studeerde bij Fernand Léger.

Modefotograaf

Toch zou zijn camera het belangrijkste gereedschap worden. Klein begon te experimenteren met fotografie door zijn schilderijen in beweging te fotograferen. Dat leverde zulke bijzondere beelden op dat ze de aandacht trokken van Vogue, waar hij uiteindelijk als modefotograaf aan de slag ging. Maar zelfs in de modewereld deed hij het op zijn manier: ruw, energiek en vol lef. Zijn foto's vielen op omdat ze afweken van het perfecte plaatje. Onscherp, korrelig, vol contrast, alles wat volgens de regels niet mocht, vond Klein juist interessant.

Kleins modefotografie voor Vogue in de jaren 1950 was baanbrekend omdat hij brak met alle conventies van de toen geldende mode-esthetiek. Waar modefoto’s tot dan toe vaak geposeerd, gepolijst en gecontroleerd waren, bracht Klein beweging, chaos en straatleven in beeld. Hij fotografeerde modellen niet in studio’s, maar op straat, middenin het verkeer, voorbijgangers en stedelijke drukte. Zijn gebruik van groothoeklenzen, korrelige film en onverwachte hoeken gaf zijn foto's een dynamiek en energie die ongewoon was. Klein behandelde mode niet als iets verhevens, maar als iets levends, als onderdeel van de echte wereld. Hij werkte snel, intuïtief en experimenteel. Daarmee gaf hij het genre een rauwe, vernieuwende impuls die het afstandelijke beeld van mode doorbrak. Zijn stijl voelde fris, modern en brutaal. Het was modefotografie die niet alleen kleding toonde, maar ook karakter, sfeer en stedelijke energie.

‘Rome’ (1958) toont de Italiaanse hoofdstad in al haar levendige, chaotische en menselijke glorie. In plaats van toeristische clichés biedt Klein een rauw, dynamisch portret van het dagelijks leven: drukke straten, religieuze ceremonies, opdringerige menigten en filmsterren kruisen elkaar moeiteloos. Zijn stijl past perfect bij de energie van de stad. Hij werkte samen met de regisseur Fellini en fotografeerde ook op filmsets, wat het boek een bijna cinematografische sfeer geeft. De ontvangst was positiever dan bij zijn New York-boek, zeker in Europa. In Italië werd het werk gewaardeerd vanwege de oprechte, ongefilterde blik. Toch vonden sommigen het te confronterend of chaotisch. Voor velen markeerde Rome de bevestiging van Kleins radicale aanpak: fotografie als expressie, niet als registratie. 

Nep-antropoloog 

Kleins bekendste werk is het fotoboek Life is Good and Good for You in New York (1956). In dit boek zette hij zijn geboortestad op beeld zoals niemand dat eerder had gedaan: chaotisch, luidruchtig, fel en rauw. Hij gebruikte een groothoeklens, kwam dichtbij zijn onderwerpen, en schoot zonder angst. Hij noemde zichzelf ooit een ‘nep-antropoloog’ die New Yorkers fotografeerde alsof het Zulu’s waren. Het boek werd in Parijs uitgegeven, want Amerikaanse uitgevers vonden het ‘te wild’. Het boek wordt nu gezien als een van de meest invloedrijke fotoboeken ooit.

'Life is Good & Good for You in New York’ boekcover

Klein brak met de traditionele opvatting van wat ‘mooie fotografie’ moest zijn. Hij vond dat fotografie moest bruisen van leven, gevoel en energie. In plaats van afstand te houden, sprong hij er middenin. Zoals Robert Capa het zei: "If your pictures aren’t good enough, you aren’t close enough."

In de jaren zestig ging hij films maken. Documentaires over Muhammad Ali, Malcolm X, de Black Panthers en de protesten van mei ’68. Zijn satirische film op de modewereld, ‘Qui êtes-vous, Polly Maggoo?’, werd hem door de elite niet in dank afgenomen. Maar Klein gaf niks om regels of goedkeuring. Hij deed gewoon zijn ding.

Qui êtes-vous, Polly Maggoo? (1966) was het eerste filmproject van William Klein. Het is een grappige en scherpe film over de modewereld, beroemdheden en de media. Als modefotograaf kende Klein de industrie goed en wist hij deze op een slimme manier absurd te maken. De film volgt het model Polly Maggoo, die laat zien hoe vrouwen vaak worden gezien als oppervlakkige objecten. Klein mixte documentairestijl met surrealistische en sprookjesachtige elementen. Het resultaat is een speelse film die de regels doorbreekt. 

Schokbestendige lens

Tot ver in zijn tachtigste levensjaar liep hij nog met zijn Leica en een charmante grijns door de straten van Parijs en New York. Zijn werk, zowel fotografie als film, is een viering van de mens in al zijn grilligheid. Rauw, eerlijk, onvoorspelbaar. William Klein hield de wereld geen spiegel voor, maar een schokbestendige lens.

Klein was fotografie geen kwestie van één perfecte opname kiezen maar het hele proces was voor hem kunst. Zijn contactvellen waren geen technische tussenstappen, maar creatieve podia vol energie. Hij kraste, cirkelde, tekende en schilderde erop, en gebruikte de opeenvolgende beelden bijna als stripverhalen. Deze aanpak weerspiegelde zijn visie op fotografie als een persoonlijke ervaring vol emotie en chaos. Datzelfde kritische bewustzijn toonde hij bij zijn beroemde foto ‘Gun 1, New York’. Het beeld werd een symbool van Amerikaans geweld waarbij Klein zich verzette tegen deze interpretatie. Hij vond dat de foto uit zijn context was gehaald en het hoorde thuis in zijn boek Life is Good & Good for You in New York, waar ook humor, dynamiek en maatschappijkritiek in doorklonken. Door het beeld later opnieuw te bewerken of herplaatsen, stelde Klein vragen over beeldvorming, interpretatie en eigendom.

Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.