Paul Graham (UK 1956) is een fotograaf die je niet zomaar in een hokje kunt stoppen.
Documentaire- en kunstfotografie
Al sinds de vroege jaren tachtig beweegt hij zich moeiteloos tussen documentaire- en kunstfotografie, waarbij hij vastgeroeste grenzen subtiel oprekt. Zijn kracht is het gebruik van kleur in een tijd waarin zwart-wit de norm was voor sociale documentaire fotografie. Daarmee bracht hij niet alleen visuele vernieuwing, maar ook een ander soort gevoeligheid in beeld.
Roadtrips spreken al decennia tot de verbeelding, ook die van Graham. Kunstenaars die langs beroemde (snel)wegen trekken en op de meest gekke plekken terechtkomen. Het is aansprekend, het vele reizen en de hang naar de gedroomde vrijheid. Hoe gaat dat als de snelweg niet beroemd is? Wat als het gewoon een oude snelweg is? Dan resteert alleen maar de persoonlijke herinnering. Voor Paul Graham was dat de reden om aan de slag te gaan met de ‘Great North Road’. Wereldberoemd in Engeland. Het is de oude route van Londen naar Edinburgh. Begin jaren 80 reisde hij over deze route en kwam van alles tegen. Nu zo’n dikke 40 jaar later roept het ook voor de kijker herinneringen op. Auto’s die niet meer rondrijden, kleding die niet meer gedragen wordt en reclames die niet meer bestaan. De herinnering wordt versterkt doordat Paul Graham in kleur heeft gewerkt.
Meerdere lagen
Graham heeft het vermogen om het alledaagse op een haast poëtische manier te laten spreken. Zijn foto's lijken soms momentopnames, maar hebben vaak meerdere lagen zoals tijd, context, stilte, en soms zelfs boosheid. Na zijn studie microbiologie gooide Graham het roer om en koos hij voor de camera. Sindsdien werkte hij wereldwijd, publiceerde hij achttien boeken en exposeerde hij in toonaangevende musea zoals het MoMA in New York.
‘Beyond Caring’ (1984–1985) brengt ons midden in de wachtkamers en gangen van Britse uitkeringsinstanties in de jaren ’80. Paul Graham fotografeerde er in kleur, wat toen ongewoon was voor documentairefotografie. Zijn beelden zijn rauw maar geraffineerd, eerlijk en zonder opsmuk. In 1986 gaf hij het boek zelf uit. Nu brengt uitgeverij MACK het opnieuw uit, een ode aan Grahams invloedrijke werk. Waar veel fotografen zich graag als kunstenaar profileren, laat Graham zien dat fotografie ook gewoon oprecht mag zijn. Zijn foto's tonen de stille spanning van werkloosheid in een postindustrieel Verenigd Koninkrijk, zonder oordeel, maar met zichtbare sporen van sociale ontwrichting. De kleuren versterken die harde werkelijkheid en zetten een nieuwe standaard. Zijn inleiding, State Benefits, is persoonlijk en krachtig. Hij schreef het als iemand die er zelf ooit zat. Die eerlijkheid maakt Beyond Caring nog altijd even confronterend als noodzakelijk.
Afstandelijke empathie
Graham woont sinds 2002 in New York, waar hij zijn blik richt op de sociale ongelijkheden in de Verenigde Staten. Graham fotografeert met een zekere afstandelijke empathie. Het is betrokken, maar niet opdringerig. Zijn werk is sociaal, zonder moralistisch te zijn en esthetisch zonder het onderwerp te kort te doen. Hij gelooft dat fotografie het best werkt wanneer het de wereld toont zoals die is, met open ogen en een zo groot mogelijke eerlijkheid.
‘Troubled Land’ (1984–1986) toont het conflict in Noord-Ierland via landschappen waarin sporen van politieke spanning aanwezig zijn via objecten, situaties of grafische elementen. Graham laat zien dat conflict niet altijd schreeuwt, maar ook kan fluisteren. Zijn gebruik van kleur, toen nog ongebruikelijk in documentaire fotografie, geeft de beelden een zachte toon. Hij vermijdt sensatie en kiest voor suggestie, waardoor de foto's des te indringender zijn. Met aandacht vangt Graham hoe diepgeworteld het conflict is in het dagelijks leven. De serie was vernieuwend én gevoelig want het kijkt niet alleen naar een land in strijd, maar nodigt uit om echt te ervaren wat vaak over het hoofd wordt gezien.
Inspiratie
Zijn invloed op de fotografische cultuur is niet te onderschatten. Door zijn grensverleggende aanpak op het gebied van kleur, inhoud en vorm, heeft hij talloze fotografen geïnspireerd zoals Alec Soth, Vanessa Winship en Rinko Kawauchi. Met prijzen als de Deutsche Börse Photography Prize en de prestigieuze Hasselblad Award is zijn impact internationaal erkend.
In deze serie zet Graham overbelichte beelden en kwetsbare, vaak dakloze mensen naast scherpe, kleurrijke foto's van keurige Amerikaanse buitenwijken. ‘American Night’ (1998–2002) is confronterend. Het contrast is op het eerste gezicht esthetisch, maar vertelt een verhaal over zichtbaarheid, en onzichtbaarheid, in de samenleving. De overbelichte foto's lijken bijna te verdwijnen op het papier, net zoals de mensen die ze tonen vaak verdwijnen uit het publieke oog. Tegelijk hebben de beelden een balans tussen schoonheid en maatschappelijke urgentie, zonder uitleg of oordeel. American Night is geen aanklacht maar een spiegel, en juist daardoor komt de boodschap des te harder binnen.
‘A Shimmer of Possibility’ (2004-’06) laat korte reeksen van simpele momenten zien, zoals een man die het gras maait, iemand die een blikje opraapt, een vrouw die langs de weg loopt. Elke serie vangt een glimp van het leven, alsof je even in iemands dag mee mag kijken. Het lijkt op poëzie in plaats van verslaggeving. Graham laat ruimte voor stilte, voor pauze, voor het onverwachte tussen de beelden in. Zijn subtiel gebruik van kleur is voelbaar. ‘A Shimmer of Possibility’ lijkt een verzameling kleine gebaren die samen een groter menselijker beeld vormen.
In plaats van één perfect moment op straat, toont Graham telkens twee of drie beelden die slechts seconden van elkaar verwijderd zijn. Een persoon loopt weg, een ander verschijnt. Waar klassieke straatfotografie vaak jaagt op hét beslissende moment, kiest Graham juist voor wat daarná komt, of nét ervoor. De beelden zijn als tweelingmomenten, gescheiden door een fractie van tijd, die samen de vloeiende chaos van het dagelijks leven voelbaar maken. The Present (2012) van Paul Graham is een fotografisch spel met tijd en aandacht, vastgelegd in de drukke straten van New York. The Present is geen stilstaand beeld, maar van kleine veranderingen. Een herinnering aan het voortdurende ‘nu’ dat altijd in beweging is.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
