Ed Ruscha (1937) is al meer dan vijftig jaar een meester in het vangen van het alledaagse, maar dan op een manier die alles behalve gewoon is.
West Coast Pop Art
Zijn werk zit vol droge humor, scherpe observaties en subtiele commentaren op hoe wij leven, consumeren en kijken. Geboren in Omaha, opgegroeid in Oklahoma City en uiteindelijk neergestreken in Los Angeles, groeide Ruscha uit tot hét gezicht van West Coast Pop Art. Wat Ruscha zo uniek maakt, is zijn manier van kijken. Hij haalt zijn inspiratie uit het leven om zich heen: tankstations, reclameborden, parkeerplaatsen, fastfood, Hollywood-iconen.
Ruscha's achtergrond in commerciële illustratie en reclame heeft zijn schilderijen diep beïnvloed, met als resultaat werken die alledaagse onderwerpen op een opvallende manier belichten. ‘Large Trademark with Eight Spotlights’ uit 1962 is daar een mooi voorbeeld van. Het schilderij, met zijn lange, horizontale formaat, doet denken aan zowel een filmscherm als een reclamebord. Het iconische Twentieth Century Fox-logo, verlicht door felgele spots, lijkt de openingstitel van een film te zijn, terugwijkend in perspectief tegen de duisternis van de nacht. De gedurfde, driedimensionale letters benadrukken de kracht van de filmindustrie in Los Angeles, maar suggereren ook de standaardisatie van culturele symbolen die, zoals Ruscha suggereert, zijn veranderd in 'handelsmerken'. Net als bij Andy Warhol's werk uit dezelfde tijd, hebben de grafische elementen van reclame de traditionele schilderkunstige composities vervangen, waardoor een nieuwe, hedendaagse benadering van kunst ontstaat.
Woordkunst
Zijn onderwerpen lijken simpel, soms zelfs banaal, maar krijgen in zijn handen een bijna mythische glans. Een woord in een opvallend lettertype, een gebouw op een leeg canvas, een blikje 'Spam' in volle vlucht. En juist daardoor wordt het bijzonder. In zijn beroemde woordschilderijen zien we hoe een woord meer kan zijn dan taal. Voor Ruscha is een woord ook een beeld, een vorm, een gevoel, een idee. Hij kiest lettertypes alsof hij poëzie schrijft: elk detail telt. Een term als “Oof” wordt bij hem geen uitroep meer, maar een kunstwerk dat iets vertelt over pijn, verbazing of simpelweg het leven.
"Boss" laat de kracht van eenvoud en taal op een bijna magische manier zien. In één enkel woord, stevig geschilderd op een effen achtergrond, vangt Ruscha een hele wereld aan associaties: macht, autoriteit, zelfverzekerdheid, maar ook ironie. Wat het werk bijzonder maakt, is hoe Ruscha het woord Boss behandelt als een beeld, niet zomaar als tekst. Door de scherpe typografie en de ruwe, haast nonchalante uitstraling, speelt hij met de grenzen tussen schilderkunst, reclame en taal. Het is groots zonder grootdoenerij, stoer en speels tegelijk. "Boss" past perfect binnen Ruscha's fascinatie voor het alledaagse, de popcultuur en de Amerikaanse visuele taal. Tegelijkertijd kondigde het zijn invloed aan op latere conceptuele kunst en kunstenaars die taal als beeldmateriaal gingen gebruiken.
Twentysix Gasoline Stations
Ook zijn fotografie heeft een eigen karakter. Geen dramatische composities, maar sobere, systematische reeksen: tankstations langs Route 66 of gebouwen op de Sunset Strip. In zijn kunstenaarsboeken zoals Twentysix Gasoline Stations, presenteert hij die beelden als documentatie. Niet om het bijzondere te benadrukken, maar juist om het gewone een plek te geven. Die benadering inspireerde hele generaties kunstenaars en fotografen zoals Bernd en Hilla Becher en Stephen Shore.
‘Twentysix Gasoline Stations’ (1963) is het eerste en misschien wel meest belangrijke kunstenaarsboek van Ed Ruscha. In eenvoudige zwart-witfoto’s laat hij 26 benzinestations zien langs de route van Los Angeles naar Oklahoma City. De beelden, gemaakt vanaf de weg, tonen tankstations in hun alledaagse glorie: leeg, recht van voren, met veel asfalt en weinig opsmuk. Elke foto wordt subtiel begeleid door een bijschrift met de naam en locatie, zoals “Texaco, Sunset Strip, Los Angeles”. Ruscha presenteerde zijn foto’s niet als prints aan de muur, maar in boekvorm. Dat was destijds revolutionair: een boek als kunstwerk op zich, goedkoop geproduceerd, in oplage verspreid en niet exclusief of elitair. Het democratiseerde kunst. Geen dramatische compositie, geen bijzondere belichting, het tegenovergestelde van de gepolijste fotografie van Edward Weston of Ansel Adams. Juist die neutraliteit was krachtig: het ging om het idee, niet om het beeld als esthetisch object. De kracht van het werk ligt in het concept: zesentwintig benzinestations. Dát is het kunstwerk. Niet de technische perfectie, maar het idee en de systematische aanpak. Dit maakte het boek een vroeg voorbeeld van conceptuele kunst.
In ‘Every Building on the Sunset Strip’ (1966) legt Ed Ruscha de stad letterlijk op een rij. Met een 35mm-camera op het dak van zijn auto reed hij langzaam over de Sunset Strip in Los Angeles, terwijl de camera elk gebouw aan beide kanten vastlegde. De foto's zijn frontaal, zonder dramatisch licht of diepte, waardoor de straat bijna tweedimensionaal oogt, net als een filmdecor. Het boek vouwt uit tot acht meter lang, als een accordeon, met aan de bovenkant de ene kant van de straat en aan de onderkant de andere, ondersteboven. Tussenin: straatnamen en adressen. Ruscha toont de gebouwen zonder hiërarchie of emotie, alles even belangrijk. Dat was nieuw. Kunst als document, in boekvorm, goedkoop gedrukt en voor iedereen toegankelijk. Niet het perfecte beeld, maar het idee stond centraal. Daarmee was dit boek een voorloper van conceptuele kunst én een inspiratiebron voor beschouwende fotografen als Lewis Baltz en Stephen Shore
Visuele gedichten
Zijn schilderijen en foto's zijn visuele gedichten, korte observaties over hoe we leven, kijken, kopen en dromen. De invloed van Hollywood is nooit ver weg. Zijn beelden lijken soms op filmstills of reclamebeelden, met grote woorden op een lege achtergrond. Alles draait om aandacht trekken, maar zonder schreeuwerigheid.
‘Thirtyfour Parking Lots’ is op een rustige zondagochtend in 1967 ,lege parkeerterreinen verspreid over Los Angeles, vanuit een helikopter gefotografeerd. Zonder auto's lijken de lijnen en vormen op abstracte tekeningen, strak, grafisch en bijna architectonisch. Geen spektakel, geen mensen, alleen asfalt en ordening. Precies dat maakt het zo sterk. De serie toont Ruscha’s liefde voor structuur, herhaling en het alledaagse. De parkeerplaatsen, van plekken als Universal Studios tot het Dodgers Stadium, worden zo bijna kunstobjecten. Hij bundelde de foto's in een eenvoudig, zelf uitgegeven boek: Thirtyfour Parking Lots. Later, in 1999, gaf hij een nieuwe editie uit, met iets anders bijgesneden beelden. Deze serie groeide uit tot een klassieker. Musea als het Getty, LACMA, Whitney en Tate Modern hebben het werk in hun collectie, een stille ode aan de stad en zijn infrastructuur, vastgelegd met nuchtere precisie.
‘Nine Swimming Pools and a Broken Glass’ (1968) laat zien hoe Ed Ruscha met een scherp oog en een vleugje humor het gewone bijzonder maakt. In plaats van zwart-witbeelden van benzinestations of parkeerplaatsen, kiest hij hier voor kleur, zon en stilte: negen lege zwembaden, badend in het Californische licht. De foto’s ogen simpel en ontspannen, tot die ene laatste opname – een gebroken glas op een blauw oppervlak – als een subtiele rimpel in het kalme water. De beelden zijn verspreid over lege pagina’s, zonder duidelijke volgorde, gedrukt op de goedkoopste manier. En toch voelt alles precies zo bedoeld. Ruscha hield het bij negen zwembaden, niet elf, omdat de titel gewoon moest kloppen. Het boek is licht en precies tegelijk, en laat zien dat een idee net zo sterk kan zijn als een technisch perfect beeld. Zo duwt Ruscha zachtjes tegen de grenzen van kunst, fotografie én boeken aan.
Uitnodiging om opnieuw te kijken
In de loop der jaren evolueerde zijn stijl. In de jaren '80 gebruikte hij grijstonen en vervaagde silhouetten. Later kwamen bergen in beeld, zoals we die kennen uit autoreclames, krachtig en cliché tegelijk. Maar wat altijd bleef, is zijn scherpe blik op onze visuele cultuur. Ruscha’s kunst is geen les, geen pamflet. Het is een uitnodiging om opnieuw te kijken naar wat je denkt al te kennen. Een verkeersbord, een snackbar of een woord. In zijn handen worden ze poëtisch, ironisch, en tijdloos.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
