Robert Capa

Robert Capa, geboren als Endre Friedmann in 1913 in Boedapest, was een Hongaarse fotograaf die uitgroeide tot een van de meest invloedrijke oorlogsfotografen van de twintigste eeuw.

Menselijke betrokkenheid

Zijn leven en werk waren doordrenkt van moed, betrokkenheid en een scherp oog voor menselijke verhalen in het midden van conflict. Als jonge man ontvluchtte Capa het opkomende fascisme in Europa en vestigde zich in Parijs. Daar ontmoette hij Gerda Taro, met wie hij niet alleen een persoonlijke relatie had, maar ook een professionele samenwerking aanging. Samen creëerden ze de persona "Robert Capa", een naam die al snel synoniem zou worden met indringende oorlogsfotografie.

De vallende soldaat

Tijdens de Spaanse Burgeroorlog legde Capa de rauwe realiteit van het front vast. Zijn beroemdste foto, "De vallende soldaat", toont het moment waarop een Republikeinse soldaat wordt neergeschoten. Deze afbeelding werd een icoon van de oorlog en illustreerde Capa's overtuiging dat een fotograaf dicht bij zijn onderwerp moest zijn om de essentie van het moment te vangen.

Capa’s beroemdste foto, ‘The Falling Soldier’ (1936), toont het aangrijpende moment waarop een soldaat tijdens de Spaanse Burgeroorlog dodelijk wordt getroffen. Midden in een leeg veld, net wanneer zijn benen bezwijken en zijn wapen uit zijn hand glipt, legt Capa met zijn Leica de dood vast in één scherp, dramatisch beeld. Deze rauwe, korrelige foto markeerde niet alleen het begin van zijn carrière als oorlogsfotograaf, maar zette ook een nieuwe standaard voor fotojournalistiek. De foto, vol beweging en tragiek, roept herinneringen op aan Goya’s beroemde schilderij over geweld en opoffering. Hoewel er jarenlang discussie was over de echtheid van het moment, bleef de kracht van het beeld onaangetast. Het was confronterend, direct, en bracht de oorlog ineens huiskamers binnen. Voor velen werd Capa toen al erkend als de beste oorlogsfotograaf van zijn tijd. Een moedige man met een camera, die dichter bij de waarheid stond dan wie dan ook.

D-Day

Capa's werk tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht hem naar verschillende frontlinies, waaronder de invasie van Normandië. Zijn foto's van D-Day zijn beroemd om hun intensiteit en nabijheid, ondanks technische beperkingen en het gevaar van de situatie. Hij gebruikte voornamelijk Leica- en later Contax-camera's, die hem de flexibiliteit gaven om snel en dichtbij te werken.

Op D-Day, 6 juni 1944, legde Capa een van de meest spannende momenten van de Tweede Wereldoorlog vast en dat was de Amerikaanse landing op Omaha Beach. Een jonge soldaat kruipt aan land, omringd door opspattend water en vage silhouetten in de verte. Capa stond zélf midden in het geweld, met kogels om zich heen fluitend om de troepen vast te leggen. Zijn foto is onscherp, korrelig en rauw, precies wat het moment zo echt maakt. De angst en vastberadenheid van de soldaat vertellen meer dan duizend woorden. Later bleek het om Huston Riley te gaan, die dacht: “Wat doet die vent met die camera hier?” Van de vier filmrollen die Capa schoot, overleefden er maar elf foto’s. Dit gebeurde door een ongeluk in de donkere kamer. In de haast verhoogde een jonge laborant bij Life Magazine de temperatuur van de droogkast te veel, waardoor drie rollen smolten en overbelicht raakten. Alleen enkele beelden van één rol bleven behouden. Deze elf foto's, later The Magnificent Eleven genoemd, vormen het enige visuele verslag van de zwaarste gevechten op Omaha Beach tijdens de invasie.

In april 1945, vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, maakte Capa een van zijn meest aangrijpende foto's. Op het balkon van een appartement in Leipzig zit een jonge Amerikaanse soldaat met zijn machinegeweer klaar, onwetend van het gevaar. Plots treft een kogel van een Duitse sluipschutter hem dodelijk. Zijn lichaam zakt achterover, een plas bloed vormt zich op de vloer. Andere soldaten zoeken dekking in de kamer, verslagen door het onverwachte geweld. De jonge man op de foto was Raymond J. Bowman, 21 jaar oud. Capa stond op een paar meter afstand toen hij de foto maakte. In een radio-interview noemde hij dit beeld zijn laatste oorlogsfoto. Het is een moment van rust, schoonheid en tragedie tegelijk. De foto laat zien hoe zinloos en kwetsbaar de laatste momenten van een oorlog kunnen zijn.

Magnum Photos

In 1947 richtte Capa samen met Henri Cartier-Bresson, David Seymour en George Rodger het fotoagentschap Magnum Photos op. Dit collectief stelde fotografen in staat om controle te houden over hun werk en speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van de moderne fotojournalistiek. Capa's filosofie werd samengevat in zijn beroemde uitspraak: "Als je foto's niet goed genoeg zijn, ben je niet dichtbij genoeg." Hij wilde vooral de menselijke kant van oorlog laten zien, niet alleen de strategie of politiek.

Op deze speelse foto wandelt Pablo Picasso vrolijk over het strand met een veel te grote parasol boven zijn geliefde, de 26-jarige Françoise Gilot. Ze glimlacht zelfverzekerd, met haar zwierige jurk en strohoed, terwijl Picasso haar volgt. Achter hen loopt zijn neef Javier Vilato, waardoor de scène een charmante optocht lijkt te zijn. Hoewel hij vooral bekendstaat als oorlogsfotograaf, laat deze foto een andere kant zien: speels, sociaal en vol leven. Hij bracht graag tijd door met kunstenaars als Picasso, die hij in 1948 vastlegde voor het tijdschrift Illustrated. De sfeer was ontspannen; “We waren aan het clownen,” zei Gilot later. De foto vangt niet alleen een moment, maar ook een vriendschap en de eenvoud van een zomerdag.

Tragisch genoeg kwam Capa in 1954 om het leven toen hij op een landmijn stapte tijdens het fotograferen van de Eerste Indochinese Oorlog. Zijn nalatenschap leeft voort in zijn beelden en in de blijvende invloed van Magnum Photos.

Op deze ingetogen zwart-witfoto zie je een groep mensen, rustend in de felle zon. Sommigen zitten op hun koffers, anderen staan wat verloren om zich heen te kijken. Ze zijn net aangekomen in Israël, op zoek naar een nieuw begin. Rechts in beeld, net buiten het kader, wacht een gesprek met een ambtenaar. Elk gezicht vertelt een verhaal, van hoop en vermoeidheid tot verwachting. Capa nam deze foto tussen 1949 en 1951, toen hij meerdere reizen maakte naar het jonge Israël. Hij legde niet alleen de stichting van de staat vast, maar ook het eerste conflict met de buurlanden en de massale toestroom van vluchtelingen. Zelf ooit gevlucht, voelde hij zich verbonden met deze mensen en gaf hen een gezicht.

De kracht van fotografie

Capa's werk blijft een testament van de kracht van fotografie om verhalen te vertellen, empathie op te wekken en de menselijke ervaring in tijden van conflict vast te leggen. Zijn foto's zijn niet alleen historische documenten, maar ook kunstwerken die de kijker uitnodigen om na te denken over de impact van oorlog op individuen en samenlevingen.

Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.