De Amerikaanse fotograaf Paul Strand had een lange en productieve carrière.
Lewis Hine, Alfred Stieglitz en Gallery 291
Op zijn 17e studeerde Strand fotografie bij Lewis Hine. Hine, die later ook geschiedenis zou schrijven om zijn foto's van industriële kinderarbeid en van immigranten. Op aandringen van Hine begon Strand Gallery 291 te bezoeken. ‘291’ was opgericht door Alfred Stieglitz, de leider van de Photo-Secession-groep. Daar ontmoette Strand Stieglitz en werd hij blootgesteld aan de avant-garde schilderijen van Pablo Picasso, Paul Cézanne en Georges Braque die in de galerie te zien waren. Deze werken inspireerden hem om abstracte vormen en patronen te benadrukken in zijn foto's, zoals Porch Shadow en Wall Street.
Wall Street (1916) van Paul Strand is een mijlpaal in de fotografie geschiedenis. In deze opname breekt Strand radicaal met de zachte, schilderachtige stijl die hij eerder gebruikte. Geen dromerige beelden meer, maar een heldere, eerlijke kijk op de werkelijkheid. In Wall Street vangt hij een simpel straatscène: wandelaars, lange schaduwen en het imposante Morgan Trust Bank-gebouw. Maar onder die eenvoud schuilt iets bijzonders. Het harde zonlicht tovert de gevel om tot een strak spel van geometrische vlakken. Realisme en abstractie vloeien naadloos samen. Waar tijdgenoten zoals Alvin Langdon Coburn vooral dynamiek zochten, koos Strand juist voor stilte en kalmte. De traagheid van zijn techniek maakt het des te wonderlijker dat hij de beweging van de voetgangers zo haarscherp wist vast te leggen. De sfeer van het beeld, met zijn stille spanning en grafische kracht, inspireerde zelfs Edward Hopper, die een soortgelijke sfeer in zijn schilderijen zou oproepen.
In de zomer van 1916 trok Paul Strand zich terug in een eenvoudig huisje in Twin Lakes, Connecticut. Daar begon hij, geïnspireerd door de Europese avant-gardes en vooral het kubisme, te experimenteren met een nieuw idee: dat alle goede kunst een abstracte structuur bezit. Gewapend met zijn grote platencamera richtte hij zich op de meest alledaagse dingen, een tafel, wat servies, een stuk fruit, en transformeerde ze tot bijna grafische composities van vormen en licht. Een goed voorbeeld hiervan is ‘Porch Shadows’. Op het eerste gezicht zie je abstracte lijnen, vlakken en schaduwen; pas bij nadere blik ontdek je een ronde tafel op een zonnige veranda. Door het beeld slim te draaien en te spelen met schaduwen die door jaloezieën vallen, liet Strand gewone voorwerpen oplossen in pure geometrie. Zo gaf hij de fotografie een nieuwe taal; een stille, krachtige dans van licht en vorm.
Camera Work
Strand vertrouwde op strikt fotografische methoden en realiseerde zich dat de objectiviteit van de camera zowel de beperking als de belangrijkste troef is. De zuiverheid en de directheid van Strand's afbeeldingen van natuurlijke vormen en architectuur waren inspirerend - een voorbode van wat in de fotografie nog zou komen. Strand's objectieve foto's van stedelijke onderwerpen werden door Stieglitz gepubliceerd in de laatste twee nummers van zijn invloedrijke tijdschrift Camera Work en werden geëxposeerd in 291.
Strand geloofde dat echte straatportretten soms stiekem moesten worden gemaakt, niet uit sensatiezucht, maar uit oprecht respect. Zijn beroemde portret van een blinde vrouw uit de Lower East Side laat dit prachtig zien. De vrouw draagt een bordje met "BLIND" en een metalen badge met een nummer. Ze kijkt weg, naar iets buiten beeld, kwetsbaar maar waardig. Strand gebruikte een slimme truc: een camera met een valse lens die vooruit wees, terwijl de echte lens stiekem opzij gericht stond. Sommigen, zoals schrijver Geoff Dyer, zagen in haar scheve blik een subtiele echo van de verborgen camera. De foto, gepubliceerd in 1917 in het laatste nummer van Camera Work, werd een icoon van de nieuwe Amerikaanse fotografie: een krachtige combinatie van sociaal engagement en de strakke lijnen van het modernisme. Met deze beelden bewees Strand dat eerlijkheid, eenvoud en een scherpe blik tijdloze kracht kunnen hebben.
Group f/64
Veel van het werk in die show bevatte alledaagse voorwerpen, zoals kommen en meubels, die scherp verlicht waren en van zo dichtbij werden geschoten dat ze bijna abstract leken. Na zijn militaire dienst in de Eerste Wereldoorlog werkte Strand samen met de schilder en fotograaf Charles Sheeler aan de documentaire film Manhatta. Als freelance filmcameraman wijdde hij zijn vrije tijd aan de fotografie. Nu ging het hem meer om de schoonheid van natuurlijke vormen die hij zocht in dramatische close-ups; net zoals de Amerikaanse fotografie-modernisten van Group f/64; Ansel Adams, Imogen Cunningham en Edward Weston dat ook deden.
Later in de jaren dertig van de vorige eeuw raakte Strand steeds meer in de ban van sociale kwesties, waardoor hij zijn focus van fotografie naar film verlegde. Bewegend beeld zag hij als een middel om een groter publiek te bereiken en een duidelijker verhaal te vertellen. Na de Tweede Wereldoorlog, ontevreden over de politieke situatie in de Verenigde Staten, verhuisde Strand naar Frankrijk.
Met ‘The Luzzara family’ (1953) wist Paul Strand in één opname pure kracht en waardigheid te vangen. Geen glamour, geen gemaakte poses, alleen echte mensen, rauw en oprecht. Precies daardoor spreekt de foto zo sterk tot iedereen: we herkennen onszelf in hun stille aanwezigheid. Strand werkte in een documentaire stijl vol gevoel; hij legde niet alleen vast wat er voor de lens gebeurde, maar raakte de diepere lagen van familie, gemeenschap en geschiedenis. Elke keuze in de compositie is doordacht: de verweerde muur, de eenvoudige kleding, de serieuze blikken. Alles ademt standvastigheid. Midden in het beeld straalt de vrouw in de deuropening als het anker van de familie. Ook technisch is de foto briljant: het spel van licht, textuur en schaduw maakt het beeld bijna tastbaar. Meer dan een portret, werd deze foto een tijdloos eerbetoon aan de kracht en veerkracht van gewone mensen na de oorlog.
Hij werkte in heel Europa. Vanaf dat moment concentreerde veel van zijn werk zich op kwesties van het gemeenschapsleven. In zijn latere jaren produceerde hij een aantal fotoboeken waarin hij de effecten van film kon nabootsen met een verhalende reeks foto’s, vaak voorzien van begeleidende teksten. Paul Strand’s invloed op de hedendaagse fotografie is nog steeds van toepassing; of, zoals hij het zelf zag: “I think of myself as an explorer, who has spent his life on a long voyage of discovery.”
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op. Zorg dat je er op tijd bij bent, want ze raken vol.
