Het is verfrissend om stil te staan bij het oeuvre van Manfred Willmann.
Manfred Willmann is een fotograaf die het alledaagse niet alleen ziet, maar echt thuis is in dat alledaagse. Hij richt zijn blik op het kleine, het ruwe, het eerlijke en op dat wat vaak net buiten onze aandacht valt.
Schwarz und Gold (1979–1981) vormt de oorsprong van zijn karakteristieke blik die eerlijk, direct en gevoelig is. In sobere 6x6 zwart-witbeelden richt hij zijn camera op zijn familie, vrienden, interieurs en voorwerpen, zonder opsmuk of afstand. Juist in deze eenvoud ligt de kracht. Willmann vangt de rauwe schoonheid van het alledaagse, waarin tederheid en ongemak naast elkaar bestaan. Zijn gebruik van flitslicht versterkt die spanning. Het licht ontdoet dingen van context en legt een bijna fysieke intensiteit bloot. De titel, Schwarz und Gold, weerspiegelt dat contrast tussen donker en glans, tussen schaduw en leven. De serie voelt intiem en ze onthult hoe fotografie het gewone kan verheffen tot iets universelers. Daarmee legt Willmann de basis voor zijn latere kleurwerk, waarin dezelfde eerlijkheid en aandacht verder uitgediept worden.
Al tientallen jaren verkent hij het landschap en de mensen om hem heen, vooral in zijn geboortestreek Graz en het platteland van Zuid-Stiermarken, Oostenrijk. In series als Das Land, Die Welt ist schön en Schwarz und Gold vangt hij de dunne grens tussen schoonheid en vergankelijkheid, met felle kleuren en een ongepolijste eerlijkheid.
In deze serie richt hij zich opnieuw op het alledaagse zoals mensen, objecten, interieurs, maar nu met een levendige, vaak confronterende kleurenpalet. De titel, “Die Welt ist schön” (1981–1983), klinkt ironisch. Willmann toont geen perfecte schoonheid, maar de rauwe, ongepolijste werkelijkheid van het platteland in Zuid-Stiermarken. De serie is een keerpunt in zijn werk vanwege de overgang van zwart-wit naar kleur en van observatie naar beleving. Zijn gebruik van direct flitslicht maakt elk detail zichtbaar, waardoor banale scènes een onverwachte intensiteit krijgen. Wat deze serie bijzonder maakt, is de balans tussen afstand en nabijheid, tederheid en ironie. Willmann toont hoe schoonheid niet zit in esthetiek, maar in aandacht.
Zijn flitslicht is bijna zijn handtekening. Het is fel, onverbloemd, maar vol gevoel. Ook overdag gebruikt hij de flits om details los te maken uit hun omgeving zoals een stukje muur, een blad, een gezicht, om zo de wereld net iets scherper, vreemder en echter te laten lijken. Willmann noemt dat “het moment vóór de belichting”: het ogenblik waarop kleur, textuur en vorm elkaar even perfect begrijpen.
Das Land (1981–1993) wordt gezien als het meesterwerk van Willmann, en terecht. In deze serie onderzoekt hij het leven op het Oostenrijkse platteland met een buitengewone eerlijkheid en intensiteit. Zijn foto’s tonen boeren, jongeren, dieren, landschappen en stillevens met een diepe menselijkheid. Door zijn karakteristieke gebruik van flitslicht en verzadigde kleuren ontstaat een directe, bijna tastbare werkelijkheid: Alles lijkt even belangrijk, of het nu een feest, een varken of een afbladderende muur is. Willmann fotografeert van binnenuit. Hij kent de mensen en de plek, en dat voel je in elk beeld. Das Land is geen verslag, maar een visuele reis over bestaan, vergankelijkheid en verbondenheid. De kracht van deze serie ligt in zijn eenvoud: Willmann zoekt geen spectaculaire momenten, maar toont de poëzie van het gewone, en daarin vindt hij iets universeels, tijdloos en ontroerends.
Zijn beelden lijken eenvoudig, maar juist in die eenvoud schuilt hun kracht. Een tafelrand, een afbladderende muur of een bord met restjes krijgt bij hem dezelfde aandacht als een mens of een landschap.
Waar zijn eerdere werk vaak balanceert tussen afstand en observatie, is Für Christine (1984–1988) doordrenkt met intimiteit en emotie. In deze serie gaat het over zijn partner Christine en hun gedeelde leven. Het is een ontroerend fotografisch liefdesgedicht. De foto’s tonen huiselijke momenten, kleine gebaren en alledaagse details die juist door hun eenvoud universeel worden. Willmann gebruikt zijn kenmerkende harde flitslicht, waardoor zelfs zachte scènes een rauwe eerlijkheid behouden. Die spanning tussen liefde en realisme maakt de serie bijzonder. Schoonheid wordt niet gezocht, maar gevonden in het gewone. Für Christine is daarmee niet alleen een persoonlijk document, maar ook een poëtische verkenning van intimiteit, kwetsbaarheid en de tijd die voorbij gaat.
Willmann kijkt niet van buitenaf, maar van binnenuit. Zijn werk voelt persoonlijk, geworteld in de plek waar hij leeft en in de mensen die hij kent. Hij nodigt de kijker uit om schoonheid en ongemak tegelijk te ervaren. Om te zien wat we meestal niet zien.
Blitz & Enzianblau (2017) is een terugblik op zijn eigen werk. De serie vormt een herinterpretatie van zijn vroege series uit de jaren tachtig, waarin hij de grenzen tussen documentaire en poëzie opnieuw verkent. De titel verwijst naar de bliksem en de diepe gentiaan blauwe tint die door de beelden heen gloeit, symbolen van helderheid en melancholie. Zijn foto’s lijken weer eenvoudig, maar tonen een subtiel evenwicht tussen afstand en omgeving, werkelijkheid en verbeelding. Het resultaat is een reeks die tegelijk persoonlijk en universeel aanvoelt.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
