Man Ray

Man Ray (Amerika 1890- 1976 in Parijs) was een fotograaf, schilder, filmmaker en de enige Amerikaan die een belangrijke rol speelde in de dadaïstische en surrealistische beweging.

De carrière van Man Ray onderscheidt zich vooral door het succes dat hij zowel in de Verenigde Staten als in Europa behaalde. Hij groeide voor het eerst op in het centrum van het Amerikaanse picturalisme in de jaren 1910, maar maakte in de jaren ’20 en ’30 van Parijs zijn thuis, en in de jaren ’40 stak hij opnieuw de Atlantische Oceaan over en bracht perioden door in New York en Hollywood. Zijn werk was schilderkunst, beeldhouwkunst, film, prenten en poëzie, en in zijn lange carrière ontwikkelde hij zich in stijlen die beïnvloed waren door het kubisme, futurisme, dada en surrealisme. Hij laveerde met succes door de wereld van de commercie en de beeldende kunst en werd een veelgevraagd modefotograaf. Zijn meest creatieve periode waren de jaren tussen de wereldoorlogen met als uitschieter zijn fotogrammen die hij 'Rayographs' noemde.

Gallery 291

Emmanuel Radnitzky was de zoon van Joodse immigranten en groeide op in New York City, waar hij architectuur, techniek en kunst studeerde en schilder werd. Al in 1911 nam hij het pseudoniem Man Ray aan. Als jongeman was hij een vaste bezoeker van de Gallery 291 van Alfred Stieglitz, waar hij kennismaakte met de actuele kunst en al vroeg waardering kreeg voor fotografie. In 1915 ontmoette Man Ray de Franse kunstenaar Marcel Duchamp en samen werkten ze aan projecten en vormden ze de New Yorkse groep van Dada-kunstenaars.  Hoewel hij zich ontwikkelde tot een abstract schilder, verkoos hij uiteindelijk de fotografie en bewoog hij moeiteloos tussen de verschillende vormen. Dada en surrealisme waren belangrijk; ze overtuigden hem ervan dat het idee dat een kunstwerk inspirerend kon zijn, belangrijker was dan het kunstwerk zelf.

Dada en surrealisme

In 1921 verhuisde Man Ray naar Parijs en raakte hij verbonden met de Parijse Dada- en surrealistische kringen van kunstenaars en schrijvers. Geïnspireerd door deze groep, experimenteerde hij met verschillende media.

Man Ray nam een strijkijzer en bevestigde er spijkers aan waardoor het strijkijzer en de spijkers nutteloos werden gemaakt. (1921)

Rayografie

In 1922 werd een boek met zijn verzamelde rayografieën gepubliceerd, met een inleiding van de invloedrijke Dada-kunstenaar Tristan Tzara, die de raadselachtige kwaliteit van Man Ray's beelden bewonderde. Ray maakte zijn "rayographs" zonder camera door objecten direct op een vel foto gevoelig papier te plaatsen en het aan licht bloot te stellen. Zwevend tussen het abstracte en het figuratieve, plaatsten ze de fotograaf op gelijke hoogte met de avant-garde schilders van die tijd. 

Man Ray , zonder titel 1923

Solarisatie

In 1929 huurde Man Ray, Lee Miller in als assistent. Ze werden al snel verliefd en Miller werd het onderwerp van zijn foto's gedurende drie jaar. Samen vonden ze 'solarisatie' opnieuw uit, een fotografisch proces dat beelden op het negatief vastlegt en donker met licht omkeert en vice versa. Zij behoorden tot de eerste kunstenaars die het proces, dat al sinds de jaren 1840 bekend is, voor artistieke doeleinden gebruikten.

De solarisatie techniek produceerde droomachtige transformaties die in die tijd een psychische schok konden veroorzaken. In een interview in 1964 zei Man Ray: "De solarisatie techniek stelde me in staat om weg te komen van banaliteit, om een foto te maken die er niet uit zou zien als een foto." 

Zijn ambitie was om dromen en ideeën te fotograferen in plaats van dingen. Met behulp van nieuwe technieken veranderen delen van het lichaam zoals handen en gezichten in droomachtige vormen die verleidelijk en vreemd zijn. De lijnen die de vorm van de lichaamsdelen schetsen zijn bijna erotische contouren die vingers zouden kunnen afbeelden. Anderzijds lijken de structuren ook ook van een soort metaal te zijn. De gemechaniseerde mens, het idee wat binnen het kader van de artistieke en culturele opvattingen binnen het toenmalige modernisme viel.

Man Ray en Lee Miller

Ray transformeerde het vrouwelijk lichaam in een muziekinstrument (Le Violon d'Ingres, 1924) door klankgaten op haar rug te schilderen. Gedurende zijn hele carrière was Man Ray gefascineerd door het naast elkaar plaatsen van een object met een vrouwelijk lichaam. De afbeelding was en is nog steeds een succes in onze populaire cultuur. De F-gaten zijn een gewild tatoeage ontwerp geworden onder muzikanten, en het symbool duikt dikwijls op bij mode ontwerpers.

In 1940 vluchtte Ray voor de oorlog in Frankrijk en verhuisde naar Los Angeles. Hoewel Ray een zeer succesvolle fotograaf was in New York en Hollywood, keerde hij in 1951 terug naar Frankrijk. Daar bleef hij zich richten op zijn schilderijen. Hij publiceerde zijn autobiografie getiteld 'Self-Portrait' in 1963.

In zijn laatste jaren had Ray tentoonstellingen in Londen, New York, Parijs en andere populaire steden voor zijn dood. Hij stierf in zijn studio in zijn geliefde stad Parijs op 18 november 1976. Hij was 86 jaar oud. Man Ray speelde een belangrijke rol in de dadaïstische en surrealistische bewegingen in Amerika en Europa. Zijn vele pogingen om avant-garde kunstbewegingen in New York te promoten, inspireerde de Amerikaanse kunstscene. Zijn vaak humoristische maar eigenzinnige fotografie heeft een enorm breed publiek beïnvloed binnen de popcultuur en was, en is nog steeds, een inspiratiebron voor vele kunstenaars.

Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.