Heinrich Kühn, kleinzoon van een beeldhouwer en oorspronkelijk opgeleid als medicus, verruilde de wetenschap voor de kunst en werd een pionier van de picturalistische fotografie.
Zijn fascinatie voor licht en vorm bracht hem ertoe om fotografie als een volwaardige kunstvorm te beschouwen. Hij streefde ernaar de vluchtige, dromerige sfeer van schilderkunst vast te leggen, geïnspireerd door stromingen als het impressionisme en de art nouveau.
Obsessieve perfectie
Vanaf de jaren 1890 dompelde Kühn zich volledig onder in de technische en esthetische mogelijkheden van fotografie. Zijn zoektocht naar perfectie was obsessief: hij experimenteerde met lenzen, afdruktechnieken en composities die hij vooraf schetste. Zijn kinderen poseerden in zorgvuldig gekozen kleding, met een bijna tijdloze sereniteit, alsof ze ontsnapt waren uit een schilderij van de oude meesters. Kühn was een pionier in het gebruik van de gombichromaatdruk, een techniek die zijn beelden een zachte, schilderachtige textuur gaf en de grenzen tussen schilderen en fotograferen vervaagde.
Het portret van Kühn’s zoon Hans uit 1905, is gemaakt met gom bichromaatdruk, een fotografische techniek die hem in staat stelde om subtiele tonale overgangen en een bijna impressionistische sfeer te creëren. De afbeelding straalt een ingetogen schoonheid uit, met een bijna etherische zachtheid die typisch is voor de picturalistische fotografie. Kühn koos bewust voor een onscherpe, diffuse weergave om een schilderachtig effect te bereiken, waardoor het portret meer lijkt op een kunstwerk dan een traditionele foto.
Alfred Stieglitz en Edward Steichen
In 1904-1905 kwam Kühn in contact met de Amerikaanse picturalisten Alfred Stieglitz, Frank Eugene en Edward Steichen, met wie hij een diepe artistieke affiniteit deelde. Deze ontmoetingen versterkten de culturele brug tussen de Oostenrijks-Duitse en Amerikaanse fotografie. Daar waar Stieglitz en Steichen zich later wendden tot modernisme en scherpe realistische fotografie, bleef Kühn trouw aan de dromerige zachtheid. Zijn werk werd gekenmerkt door een samenspel van licht en schaduw, vloeiende contouren en een melancholische verstilling.
Soft-focus lens
Zijn technische innovaties waren niet minder indrukwekkend. In de jaren 1910 ontwikkelde Kühn een soft-focus lens die decennialang populair zou blijven. Daarnaast speelde hij een sleutelrol in de promotie van fotografie als kunstvorm via de Wiener Secession en de Wiener Camera Club. Zijn invloed reikte verder dan zijn eigen werk; hij opende de weg voor een nieuwe manier van kijken, waarin fotografie niet alleen een medium was om de werkelijkheid te vangen, maar ook een instrument om emotie en sfeer op te roepen.
Kühn was een pionier in de autochrome kleurentechniek, een vroege vorm van kleurenfotografie die werd geïntroduceerd door de gebroeders Lumière in 1907. Dit procedé maakte gebruik van een raster van microscopische zetmeelkorrels (gekleurd in rood, groen en blauwviolet) om een kleurenbeeld te creëren. Kühn experimenteerde intensief met deze techniek en was in staat om subtiele kleurovergangen en een verfijnde tonale balans te creëren. Zijn foto's hadden een bijna impressionistisch karakter, met delicate tinten en een dromerige sfeer. Hierdoor sloot zijn werk naadloos aan bij de picturalistische fotografie, die streefde naar een kunstzinnige benadering van het medium. ‘Mary Warner and Children’ uit 1910 is een goed voorbeeld van picturalistische fotografie; het is een zacht, schilderachtig beeld met subtiele licht-donkergradaties en onscherpte om een intieme, dromerige sfeer te scheppen. Kühn legt een huiselijke rust en eenvoud vast. Mary Warner, de huishoudster van Kühn, zit met de kinderen in een zorgvuldig gecomponeerde scène die zowel natuurlijk als gestileerd aanvoelt.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
