Gregory Crewdson

Gregory Crewdson is een fotograaf die droom en werkelijkheid laat botsen in beelden die zowel stil als meeslepend zijn.

Filmstills

Zijn foto’s doen denken aan filmstills uit een verhaal dat zich net buiten het frame afspeelt, een vrouw bij een raam, een verlaten straat in de schemering, een brandende auto waar niemand op lijkt te reageren. Alles is tot in de kleinste details geënsceneerd zoals het licht, het decor, de cast. Toch wringt er iets. Je voelt dat er meer aan de hand is, zonder dat je precies kunt zeggen wat.

De zwart-witserie ‘Hover’ kijkt neer op gewone Amerikaanse buitenwijken vanuit een hoog camerastandpunt, met een kraan of lift. Bij het zien van de beelden voel je dat er iets niet klopt. Mensen liggen op straat, hangen roerloos uit een raam of zoals in deze foto; een beer die gestoord wordt tijdens zijn lunch. Er is geen actie, geen duidelijk verhaal maar alleen dat vreemde, beklemmende gevoel dat net iets is gebeurd, of op het punt staat te gebeuren. Alles voelt geregisseerd, maar tegelijkertijd blijft het mysterieus alsof we getuige zijn van een droom die zich afspeelt zonder uitleg.

Psychoanalyticus

Crewdson groeide op in Brooklyn, New York, in een huis waar het onderbewuste letterlijk hoorbaar was. Zijn vader, Peter Crewdson, was psychoanalyticus en ontving zijn patiënten in de spreekkamer aan huis. Als kind hoorde Gregory de gefluisterde stemmen door de muren en raakte gefascineerd door wat zich onder het oppervlak afspeelt, Gevoelens die onzichtbaar zijn, maar toch voelbaar. Die vroege indrukken vormen de kern van zijn werk. Hij begon zijn carrière tussen fotografen als Cindy Sherman, Philip-Lorca diCorcia en Jeff Wall, die speelden met fictie en werkelijkheid.

‘Twilight’ (1998–2002) was de doorbraak voor Crewdson. Deze serie zette hem op de kaart binnen de hedendaagse kunstfotografie. Met Twilight vond hij zijn onderscheidende stijl. Hyper geënsceneerde foto's met filmische belichting, mysterieuze suburbane scènes en een bijna magisch-realistische sfeer. De serie werd internationaal geprezen, veelvuldig geëxposeerd en vormde het fundament voor zijn latere, nog ambitieuzere projecten zoals Beneath the Roses.

Gechoreografeerd licht

Sinds de jaren ’90 bouwt Crewdson complete filmsets om zijn fotografische scènes tot leven te wekken. Straten worden afgesloten, huizen omgebouwd, acteurs zorgvuldig gecast. Het licht is zijn meest subtiele gereedschap en noemt hij zelf “gechoreografeerd”. Niet om iets letterlijk te verbeelden, maar om een sfeer op te roepen. Een wereld die herkenbaar lijkt, maar toch vervreemdend werkt.

‘Beneath the Roses’ (2003–2008) is Crewdsons meest ambitieuze en meeslepende fotoserie waarin elke afbeelding voelt als een scène uit een film die je nét niet kunt plaatsen. In deze serie duikt hij nog dieper in het Amerikaanse suburbane leven, maar dan met een duistere, dromerige twist. Straathoeken, motelkamers en woonkamers worden betoverde decors vol stilte, twijfel en eenzaamheid. Alles is tot in de kleinste details geënsceneerd, zoals de nep sneeuw in deze foto. Filmcrews, speciaal gebouwde sets en complexe belichting zorgen voor beelden die even vervreemdend als ontroerend zijn. Wat de serie zo bijzonder maakt, is dat het grote filmische theater perfect samenvalt met kleine, menselijke momenten zoals een blik, een houding of een onverwachte lichtval. 

Tussen realiteit en verbeelding

Crewdsons werk beweegt zich op het grensvlak tussen realiteit en verbeelding. Hij haalt inspiratie uit film en schilderkunst: David Lynch, Alfred Hitchcock en Steven Spielberg leerden hem hoe je spanning onderhuids kunt laten broeien. Vooral Lynch’s Blue Velvet liet een diepe indruk achter. Die film laat zien hoe een plot iets verontrustends kan krijgen, een benadering die ook in Crewdsons beelden voelbaar is. Daarnaast voelt hij zich sterk verwant aan schilder Edward Hopper, van wie de werken vaak verstilde, eenzame figuren tonen. Waar Hopper leegte zichtbaar maakt, vult Crewdson die leegte met een ongrijpbare, filmische spanning.

Cathedral of the Pines (2013–2014) lijkt een keerpunt in het werk van Crewdson. Waar eerdere series groots en filmisch waren, voelt deze serie intiemer, stiller en alsof je iemand betrapt in een kwetsbaar moment, midden in de natuur. De foto's zijn gemaakt in en rond het bosrijke Becket, Massachusetts, waar Crewdson zich terugtrok na een moeilijke periode in zijn leven. Mensen zijn naakt of half gekleed in verlaten interieurs of weidse landschappen, vaak in stilte verzonken. De scènes zijn nog steeds zorgvuldig geënsceneerd, maar er hangt een kalmere, bijna meditatieve sfeer. Het licht is zacht, de kleuren zijn aards en ingetogen en het nodigt je uit om even stil te staan bij alles wat niet wordt gezegd.

Eveningside (2021–2022) is een serie waarin Crewdson zijn werk verder verfijnt. De foto's zijn zwart-wit, ingetogen en melancholisch. Alsof de wereld in ademloze afwachting verkeert. We zien verlaten straten, eenzame figuren in portieken, mensen die ergens zijn, maar nergens echt lijken te zijn. Het licht is subtiel en diffuus, de sfeer zindert van stilte. In tegenstelling tot zijn vroegere werk, vol kleur en drama, kiest Crewdson hier voor een soberder palet en meer ingetogenheid. De serie maakt deel uit van een trilogie over verlies, tijd en de menselijke conditie. 

Crewdson zoekt naar schoonheid, naar momenten van rust in een wereld die uit balans is. Hij toont personages die even stilstaan, in het licht, in het midden van nergens, gevangen in een moment tussen actie en verstilling. Alles lijkt betekenisvol, zonder uitleg. "Mijn foto's moeten mooi zijn, maar die schoonheid is niet genoeg. Ik streef ernaar een onderliggende angst en eenzaamheid over te brengen. Ze zijn autobiografisch, maar ze vertellen alles en niets over mezelf." Gregory Crewdson

Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.