Alfred Stieglitz (Amerika 1864- 1946) was misschien wel de meest invloedrijke kunsthandelaar, uitgever, fotograaf en pleitbezorger van zijn tijd en daardoor een drijvende kracht in de ontwikkeling van moderne kunst in Amerika. Hij wordt gezien als aanjager van de opkomst van moderne fotografie in Amerika in de vroege jaren van de 20e eeuw.
Picturalisme
In 1882 wijdde Stieglitz zich in Berlijn aan fotografie en vijf jaar later won hij zowel de eerste als de tweede prijs in een fotowedstrijd van het Engelse tijdschrift ‘Amateur Photographer’. (Het tijdschrift bestaat nog steeds) In 1890 keerde Stieglitz terug naar de Verenigde Staten. Hij was ervan overtuigd dat fotografie als een schone kunst moest worden beschouwd en gelijkwaardig zou moeten zijn aan de schilderkunst. In 1892 werd hij redacteur van Camera Notes, de publicatie van de ‘Camera Club of New York’, een positie die hem hielp, de fotografen en het beleid dat hij voor ogen had te bevorderen. In 1902 had de club een punt bereikt waarop Stieglitz gedwongen werd af te treden. Hij was klaar om verder te gaan en had al plannen voor zijn eigen organisatie en tijdschrift.
Winter, Fifth Avenue toont de drukke straat in New York midden in een sneeuwstorm. De sneeuw vervaagt de details van de stedelijke omgeving, waardoor de foto een impressionistische uitstraling krijgt. Deze afbeelding van de mens tegen het geweld van de natuur, toont de erfenis van Stieglitz uit de 19e-eeuwse romantiek.
Photo-Secession
In hetzelfde jaar kondigde Stieglitz het bestaan van een nieuwe organisatie aan; de ‘Photo-Secession’. De naam was een toespeling op de secessionistische kunstenaarsgroepen die in de jaren 1890 in Duitsland en Oostenrijk waren opgericht en die was ontworpen om te breken met stijve en conventionele ideeën. Photo-Secession ging voor het promoten van fotografie als kunstvorm. In feite waren alle Photo-Secessionistische fotografen in meer of mindere mate toegewijd aan wat de Picturalistische stijl werd genoemd, wat betekent dat ze de voorkeur gaven aan onderwerpen die door generaties conventionele schilders gebruikt werden. Leden van de groep werden gekozen door Stieglitz en uiteindelijk omvatte de groep 17 fellows en bijna twee keer zoveel associates. Oprichters waren Gertrude Käsebier, Edward Steichen, Clarence H. White en Joseph Keiley.
Camera Work
Om zijn doelen te promoten, introduceerde Stieglitz een kwartaalblad genaamd Camera Work; het eerste nummer verscheen in januari 1903 en er zouden in totaal 50 nummers worden geproduceerd voordat het in 1917 stopte. Het tijdschrift zou de artistieke ambities van amateurfotografen in het eerste kwart van de 20e eeuw omschrijven. De kwaliteit van Camera Work was ongekend en veel van de reproducties, vaak rechtstreeks gemaakt van het negatief van een fotograaf, worden nog steeds gewaardeerd door verzamelaars.
Galerie 291 en Camera Work
Eind 1905 opende Stieglitz, onder aanmoediging van Edward Steichen, de Gallery 291 aan de Lower Fifth Avenue in New York. Tijdens de eerste vier jaar van de galerie fungeerde het meestal als tentoonstellingsruimte voor de fotografen van de Photo-Secession. In het seizoen van 1909 begon de galerie ook progressieve kunst in verschillende media te promoten. Het werk van schilders, beeldhouwers en prent kunstenaars nam bijna de hele galerieruimte in beslag. Deze tentoonstellingen (waarvan er veel door Steichen waren georganiseerd) omvatten de eerste shows in de Verenigde Staten van het werk van Henri Matisse, Henri de Toulouse-Lautrec, Paul Cézanne en Pablo Picasso.
De Steerage laat reizigers zien die aan boord gaan van een overvolle stoomboot. Stieglitz beschouwde het als zijn eerste 'modernistische' foto, dat zijn afstand nam van zijn eerdere picturale werken en het wordt sindsdien gezien als een maatstaf voor het begin van de modernistische fotografie. Gedeeltelijk was dit te danken aan zijn eigen promotie ervan. Hij nam het op in een speciale uitgave van zijn tijdschrift Camera Work uit 1911, dat aan zijn nieuwe werk was gewijd.
Als gevolg hiervan groeide Stieglitz' reputatie in de kunstwereld snel en in 1910 bood de Albright Gallery in New York (bestaat nog steeds), hem zijn volledige galerieruimte aan om een tentoonstelling te houden over de kunst van fotografie zoals hij die begreep. De tentoonstelling bevatte ongeveer 600 foto's, maar geen enkele van mede New Yorkers zoals Jacob Riis en Lewis Hine, die op dat moment geen onbekenden waren. De tentoonstelling was misschien een politieke triomf, maar geen artistieke, omdat het een zeer beperkte opvatting vertegenwoordigde. Het liet zien dat de idealen van de Foto-Secessionisten weliswaar progressief waren, maar tegelijkertijd ook autoritair en conservatief. Ze negeerden werk dat iets anders nastreefde dan esthetiek.
Albright Gallery, 1910 Stiegltz tentoonstelling
Na de tentoonstelling hield Stieglitz zich vijf jaar lang rustig. Toen hij in 1915 weer zelf ging fotograferen, leek zijn werk ver weg te staan van de oude artistieke manipulaties in de doka en ging het meer om de heldere observatie van feiten. De verandering was misschien deels te danken aan de doodlopende weg die de tentoonstelling was ingeslagen maar wellicht was de meest directe oorzaak het werk van Paul Strand, dat Stieglitz in 1917 in het laatste (dubbele) nummer van Camera Work had gepresenteerd. Stieglitz had altijd geleerd van zijn fotografen, en nu werd hij uitgedaagd door Strands werk dat hij omschreef als “brutaal direct, puur en zonder trucjes.”
‘From the back window at 291’ is een nachtscène genomen vanuit het raam van Stieglitz's galerie. De foto zou bijna als een overgang kunnen worden geïnterpreteerd van zijn vroege werk naar de geometrische vormen die doen denken aan het modernisme.
Stieglitz' nieuwe visies waren tegenstrijdig met die van de meeste amateurfotografen, de kern van Camera Work's abonneebestand. Toen Camera Work begon, had het ongeveer 650 betalende abonnees; tegen de tijd dat het in 1917 stopte met publiceren, had het er ongeveer 36. Veel van de oorspronkelijke abonnees waren ontevreden over het verlaten van het picturalisme. Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog lieten ook velen na door Stieglitz' pro-Duitse ideeën. In bredere zin is Camera Work misschien gestorven omdat Stieglitz zijn interesse in de doelen had verloren. Mensen die nauw verbonden waren met Stieglitz haakten voornamelijk af op zijn gedrag, en in 1917 sloot de 291-galerie.
Bevrijd van de taken van uitgever, redacteur en (voor een kleine periode) galeriehouder, begon Stieglitz, begin 50, aan de meest originele en productieve periode van zijn leven als kunstenaar. Gedurende de volgende 20 jaar produceerde hij het werk dat zijn status als moderne kunstenaar definieert. In 1917 ontmoette hij de schilder Georgia O'Keeffe, die snel zijn geliefde zou worden en uiteindelijk zijn vrouw. Zijn serieportret van O'Keeffe, gemaakt over een periode van 20 jaar, bevat meer dan 300 individuele foto's en blijft uniek om de vele facetten van een enkel onderwerp vast te leggen.
Georgia O'Keeffe, 1918
Stieglitz zette zich ook in om modernistische kunst te ondersteunen en tentoon te stellen. Na de sluiting van 291 opende hij twee nieuwe galerieën en ze waren gewijd aan de Amerikaanse modernistische kunstenaars waarin hij het meest geloofde: Demuth, Arthur G. Dove, Hartley, John Marin en O'Keeffe en in 1936 toonde hij het werk van Ansel Adams, de eerste nieuwe fotograaf die hij sinds Strand 20 jaar eerder had tentoongesteld
Vanaf 1922 tot 1934, fotografeerde Stieglitz de wolken New York. Uiteindelijk maakte hij meer dan tweehonderd foto's die hij ‘Equivalents’ noemde. In deze bijna abstracte beelden probeerde Stieglitz bij de kijker de emotionele gelijkwaardigheid van zijn eigen gemoedstoestand op te wekken op het moment dat hij de foto nam en te laten zien dat de inhoud van een foto anders was dan het onderwerp.
Zonder Alfred Stieglitz’ invloed zouden fotografen als Ansel Adams en Edward Weston wellicht nooit zo’n bekende namen zijn geworden. Zijn eigen werk was een esthetisch voorbeeld voor zijn tijdgenoten, van wie velen werden tentoongesteld in het tijdschrift Camera Work. Vóór zijn inspanningen werden foto's puur als historische documenten gezien. Hij maakte fotografie belangrijk en introduceerde Amerika in het Europese modernisme met Gallery 291. Pablo Picasso, Auguste Rodin, Henri Matisse en Paul Cézanne maakten allemaal hun Amerikaanse debuut in de galerie.
“Stieglitz’ grootste erfenis aan de wereld zijn zijn foto’s, en de grootste daarvan zijn de dingen die hij tegen het einde van de 291 dagen begon te doen.” Edward Steichen.
Wil je meer weten over inhoudelijke fotografie? Lees onze blogs, download ons E-book of schrijf je in bij ons BEELDlab. Ben je klaar voor de echte cursus? In september starten we weer op.
